Türk Hukukunda Mal Rejimleri

Aile ve boşanma hukukunun en önemli, boşanma davalarının en çetrefilli konularından biri de mal rejimi konusudur. Türkiye’de 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile önceki kanun olan 743 sayılı Medeni Kanunda düzenlenmeyen edinilmiş mallara katılma rejimi yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir.

Bununla birlikte 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile edinilmiş mallara katılma rejimi yanında; mal ayrılığı; paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı rejimleri seçimlik mal rejimleri olarak düzenlenmiştir. Mal ayrılığı ayrıca 743 sayılı eski Medeni Kanunda yasal mal rejimi olarak kabul edildiğinden önemlidir.

Evlilik Tarihine Göre Yasal Mal Rejiminin Belirlenmesi

Kabul tarihi 17/02/1926 ve yürürlük tarihi 04/10/1926 olan 743 sayılı Medeni Kanunda kabul edilen ve 31/12/2001 tarihine kadar geçerli olan yasal mal rejimi mal ayrılığıdır. 01.01.2002 tarihinden itibaren geçerli olan yasal mal rejimi ise edinilmiş mallara katılma rejimidir.

01.01.2002 tarihinden önce evlenmiş eşler bakımından mal rejiminin ne şekilde belirleneceği 4722 sayılı Türk Medeni Kanunun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun 10. maddesi ile gösterilmiştir. Anılan Kanun maddesi aşağıdaki gibidir.

“B. Mal rejimleri 

Madde 10 – Türk Medenî Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten önce evlenmiş olan eşler arasında bu tarihe kadar tâbi oldukları mal rejimi devam eder. Eşler Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bir yıl içinde başka bir mal rejimi seçmedikleri takdirde, bu tarihten geçerli olmak üzere yasal mal rejimini seçmiş sayılırlar. 

Türk Medenî Kanununun yürürlüğe girmesinden önce açılmış olan boşanma veya iptal davaları sonuçlanıncaya kadar eşler arasında tâbi oldukları mal rejimi devam eder. Dava boşanma veya iptal kararıyla sonuçlanırsa, bu mal rejiminin sona ermesine ilişkin hükümler uygulanır. Davanın redle sonuçlanması hâlinde eşler, kararın kesinleşmesini izleyen bir yıl içinde başka bir mal rejimi seçmedikleri takdirde, Kanunun yürürlük tarihinden geçerli olmak üzere yasal mal rejimini seçmiş sayılırlar. 

Şu kadar ki eşler, yukarıdaki fıkralarda öngörülen bir yıllık süre içinde mal rejimi sözleşmesiyle yasal mal rejiminin evlenme tarihinden geçerli olacağını kabul edebilirler. 

Yukarıdaki hükümler uyarınca mal birliği veya mal ortaklığı rejiminin yasal mal rejimine dönüşmesi hâlinde, Türk Kanunu Medenîsinin ilgili mal rejiminin sona ermesine ilişkin hükümleri uygulanır.”

Buna göre 01.01.2002 tarihinden önce evlenmiş eşler bakımından bu tarihe kadar tabii oldukları mal rejimi bu tarihten sonra ise yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanacaktır. Ancak eşlerin Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren bir yıl içinde, yani 01.01.2003 tarihine kadar mal rejimini belirleyebilirler.

01.01.2002 tarihinde açılmış ve bu tarih itibari ile devam etmekte olan bir boşanma ya da evliliğin iptali davası var ise uygulanacak mal rejimi eşlerin eski Kanuna göre tabi oldukları mal rejimidir. Bununla birlikte bu boşanma ya da evliliğin iptali davası red kararı ile sonuçlanırsa ve eşler kararın kesinleşmesini izleyen bir yıl içinde başka bir mal rejimi belirlemezlerde Kanunun yürürlük tarihi olan 01.01.2002 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere edinilmiş mallara katılma rejimini seçmiş sayılırlar.

Bunlar ile birlikte eşlerin evlilik tarihinden itibaren geçerli mal rejimini edinilmiş mallara katılma rejimi olarak da belirleyebilirler. Ancak bunun için yine kanunun yürürlük tarihi olan 01.01.2002 tarihinden itibaren bir yıl içerisinde mal rejimi sözleşmesi yapmaları gerekir.

Mal Rejimi Sözleşmesi Nedir?

Mal rejimi sözleşmesi eşlerin, sahip olacakları malların nasıl paylaşılacağını belirledikleri bir anlaşmadır. Bu sözleşme, Türk Medeni Kanunu’na göre dört temel mal rejiminden birinin (edinilmiş mallara katılma, mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı, mal ortaklığı) seçilmesi veya özel düzenlemeler yapılması suretiyle oluşturulabilir. Mal rejimi sözleşmesi, taraflar arasında olası bir boşanma veya ölüm durumunda malların nasıl bölüşüleceğine dair belirsizlikleri önlemek amacıyla yapılır. Tüm bunlar ile birlikte eşler bir mal rejimi sözleşmesi yapması bir zorunluluk değildir. Mal rejimi sözleşmesi yapmamaları halinde eşler yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimini kabul etmiş sayılırlar.

Mal Rejimi Sözleşmesi Ne Zaman ve Ne Şekilde Yapılır?

Türk Medeni Kanunun 203. maddesine göre mal rejimi sözleşmesinin evlenmeden önce ya da evlendikten sonra yapılması mümkündür. Anılan Kanunun 205. maddesine göre mal rejimi sözleşmesinin noterde onaylama şeklinde ya da noterde düzenleme şeklinde yapılması gerekir. Bununla birlikte eşler evlenme başvurusu sırasında seçtikleri mal rejimini yazılı olarak da bildirebilirler. Mal rejimi sözleşmesinin taraflarce ve gerektiğinde yasal temsilcilerince imzalanması da bir zorunluluktur.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi

Edinilmiş mallara katılma rejimi, Türk Medeni Kanunu’nda 2002 yılında yapılan değişiklikle birlikte yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir ve aksi kararlaştırılmadıkça, evlilik içinde eşler arasında doğrudan bu mal rejimi uygulanır. Edinilmiş mallara katılma rejiminin anlaşılmasında nelerin edinilmiş mal nelerin ise kişisel mal olduğunun anlaşılması önem taşır.

Edinilmiş mallar evlilik süresince eşlerin çalışarak, emek vererek, ticari faaliyetlerde bulunarak ya da başka bir yolla elde ettikleri malvarlığı değerleridir. Eşlerin maaşları, ücretleri ve kazançları; sosyal güvenlik veya işsizlik ödeneği gibi eşlere yapılan ödemeler, kıdem tazminatları, çalışma karşılığı elde edilen emeklilik gelirleri, evlilik sırasında kazanılan taşınır veya taşınmaz mallar edinilmiş mal olarak değerlendirilir ve mal rejiminin sona ermesi ile eşler arasında eşit olarak paylaştırılır.

Kişisel mallar ise eşlerden birinin evlilik öncesinde sahip olduğu veya evlilik sırasında bağış, miras gibi yollarla elde ettiği karşılıksız kazandırmalar ile elde ettiği ve diğer eşin ortak mülkiyetine girmeyen mallardır. Eşlerden birinin evlilik öncesinde sahip olduğu mallar, miras ya da bağış yoluyla elde edilen her çeşit malvarlığı hakları, manevi tazminat alacakları, eşlerin kişisel kullanımına özgü eşyalar örneğin kadının takıları ve ziynet eşyaları kişisel mal olarak kabul edilir. .

Mal Ayrılığı Rejimi

Mal ayrılığı rejiminde her iki eşin kendi üzerlerinde bulunan mülklerin koşulsuz maliki olduğu rejimdir. Eşlerden birinin diğerinin mülkiyetinde bulunan mallar üzerinde hak iddia etmesi söz konusu değildir. Bu mal rejiminde her eş kendi mülkiyetinde bulunan evlilik süresince kazanılan taşınır veya taşınmaz mallar, banka hesapları, gelirler ve diğer mal varlıklarının maliki olur. Yine her eş, kendi borçlarından ve yükümlülüklerinden tek başına sorumludur. Diğer eşin borçlarından sorumlu tutulamaz. Evlilik sona erdiğinde, her iki eş de kendi mal varlığını korur ve diğer eşin mal varlığı üzerinde bir hak iddia edemez. Bu rejim kapsamında, boşanma durumunda mal paylaşımı yapılmaz.

Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi

Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, eşlerin evlilik süresince kazandıkları mal varlıklarının, evlilik sona erdiğinde belirli kurallar çerçevesinde paylaştırılmasını öngören bir mal rejimidir. Bu rejim, mal ayrılığı ve mal paylaşımı unsurlarını bir araya getirerek, hem eşlerin malvarlıklarını koruma hem de evlilik süresince birlikte edinilen malların adil bir şekilde paylaşılmasını amaçlar. Evliliğin doğası gereği evlilik süresince aile konutu, ev eşyaları gibi bir kısım mallar aileye özgülenmiş olacaktır. Bu mal rejiminin uygulandığı durumda mal rejiminin sona ermesi halinde mal ayrılığı rejimi yanında evlilik mallarının eşler arasında eşit ya da hakkaniyete uygun bir paylaşım yapılacaktır.

Mal Ortaklığı Rejimi

Mal ortaklığı rejimi, evlilik süresince eşlerin tüm mal varlıklarının ortak kabul edildiği ve her iki eşin de bu mal varlıkları üzerinde eşit hak sahibi olduğu bir mal rejimidir. Bu rejim, eşlerin mal varlıklarının neredeyse tamamını, hem edinilmiş malları hem de kişisel malları kapsayacak şekilde ortak mülkiyete dahil eder. Mallar üzerinde eşlerin elbirliği ile malik olduğu kabul edilir. Ve tasfiye esnasında müşterek mülkiyet hükümleri uygulanır.

Mal Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi

Mal rejimi belirli durumlarda sona ermekte olup ancak talep üzerine tasfiye edilebilir. Mal rejimi;

• Eşlerden birinin ölümü durumunda mal rejimi ölüm tarihi itibari ile;
• Boşanma ile sona ermiş ise boşanma davasının açıldığı tarihte;
• İptal ile sona ermiş ise iptal davası açıldığı tarihte;
• Eşler başka bir mal rejimi kararlaştırmış iseler sözleşme tarihinde;

sona erer.

Sonuç

Türkiye’de mal rejimleri, boşanma davalarının önemli bir parçasını oluşturur. 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, edinilmiş mallara katılma rejimini yasal mal rejimi olarak kabul etmiştir. Ayrıca, mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı gibi seçimlik mal rejimleri de düzenlenmiştir. Mal rejiminin evlilik tarihine göre belirlenmesi, boşanma veya iptal davalarında uygulanacak rejim, mal rejimi sözleşmesinin nasıl ve ne zaman yapılacağı, mal rejimlerinin sona ermesi ve tasfiyesi gibi konular kanunda detaylı olarak ele alınmıştır. Türk Medeni Kanunu ile düzenlenen mal rejimleri, evlilik süresince ve sonrasında eşlerin mal varlıklarının adil bir şekilde paylaşılmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Her mal rejimi, eşlerin mal varlıkları üzerinde farklı hak ve yükümlülükler getirmekte olup, doğru bir mal rejimi seçimi, olası anlaşmazlıkların önlenmesi için büyük önem taşır.

Boşanma Avukatımızla İletişime Geçin

Mal rejimi seçimi, boşanma veya evlilik sırasında karşılaşabileceğiniz hukuki süreçlerin en önemli unsurlarından biridir. İstanbuldaki aile hukuku ve boşanma avukatlarınız: Viridis Legal Partners, sizin için en uygun mal rejimini belirlemede ve bu süreçte haklarınızı korumada size rehberlik etmeye hazırdır. Mal rejimi sözleşmelerinin hazırlanması ve imzası, tasfiye süreçleri, boşanma davaları ve mal bölüşümü ve diğer tüm aile hukuku konularında hukuki destek almak için bugün bizimle iletişime geçin.

FAQs

Mal rejimi nedir ve Türkiye’de hangi mal rejimleri vardır?

Mal rejimi, evlilik süresince ve sonrasında eşlerin mal varlıklarının nasıl yönetileceğini ve paylaşılacağını düzenleyen hukuki kurallara verilen isimdir. Türkiye’de 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre dört farklı mal rejimi bulunmaktadır: Bunlardan edinilmiş mallara katılma rejimi yasal mal rejimi olup eşlerin mal rejimi için herhangi bir belirleme yapmaması halinde bu mal rejimi doğrudan geçerli olur; mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimi olmak üzere düzenlenen diğer üç mal rejimi tipi ise sözleşmesel mal rejimleridir. Eşler edinilmiş mallara katılma yerine bu mal rejimlerini tercih edebilirler.

Edinilmiş mallara katılma rejimi nedir ve nasıl işler?

Edinilmiş mallara katılma rejiminde evlilik süresince eşlerin elde ettiği mallar edinilmiş mal olarak kabul edilir ve mal rejiminin sona ermesiyle bu mallar eşler arasında eşit olarak paylaştırılır. Edinilmiş mallar arasında eşlerin maaşları, sosyal güvenlik ödemeleri, ticari kazançlar gibi gelirler yer alır. Kişisel mallar ise, evlilik öncesi sahip olunan veya evlilik sırasında miras ya da bağış yoluyla elde edilen mallardır ve paylaşım dışında tutulur.

Evlilik öncesinde eşlerin sahibi olduğu mallar boşanmada nasıl paylaşılır?

Eşlerin evlilik öncesinde sahip oldukları mallar, kişisel mal olarak kabul edilir ve boşanma durumunda paylaşıma katılmaz.

Mal ayrılığı rejimi nedir ve hangi durumlarda tercih edilir?

Mal ayrılığı rejimi, her eşin kendi mal varlığı üzerinde tam malik olduğu ve diğer eşin bu mallar üzerinde hak iddia edemediği bir mal rejimidir. Bu rejim, özellikle eşlerin kendi mal varlıklarını tamamen koruma altına almak istedikleri durumlarda tercih edilir. Boşanma durumunda, her iki eş de sadece kendi mal varlığını korur ve diğerinin malı üzerinde bir hak talep edemez.

Mal rejimi sözleşmesi nasıl yapılır ve hangi belgeler gereklidir?

Mal rejimi sözleşmesi, evlenmeden önce veya evlilik sırasında yapılabilir. Mal rejimi sözleşmesinin geçerli olabilmesi için, noterde onaylama veya düzenleme şeklinde yapılması gerekir. Eşler, evlenme başvurusu sırasında da yazılı olarak seçtikleri mal rejimini bildirebilirler. Sözleşmenin geçerli olabilmesi için her iki eşin (gerektiğinde yasal temsilcilerinin) imzası gereklidir.

Boşanma davası açıldığında hangi mal rejimi uygulanır?

Boşanma davası açıldığında, dava sırasında eşler arasında geçerli olan mal rejimi uygulanır. Eğer eşler arasında bir mal rejimi sözleşmesi yapılmamışsa, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerlidir Mal rejiminin sona erdiği tarih ise boşanma davasının açıldığı tarihtir.

Evlilik sırasında miras kalan mallar nasıl paylaşılır?

Evlilik sırasında eşlerden birine miras kalan mallar, kişisel mal olarak kabul edilir ve diğer eşle paylaşılmaz. Bu mallar, edinilmiş mal sayılmaz ve boşanma durumunda da diğer eşin bu mallar üzerinde bir hakkı olmaz.

Mal ortaklığı rejimi nedir ve tasfiyesi nasıl yapılır?

Mal ortaklığı rejimi, eşlerin tüm mal varlıklarının ortak kabul edildiği bir rejimdir. Eşler, mal varlıkları üzerinde eşit hak sahibidir. Tasfiye esnasında, müşterek mülkiyet hükümleri uygulanarak mallar eşit şekilde paylaşılır.

Eşlerden biri vefat ettiğinde mal rejimi nasıl sona erer?

Eşlerden birinin vefatı durumunda, mal rejimi eşin ölüm tarihi itibariyle sona erer. Bu durumda, mal rejiminin tasfiyesi yapılır, miras paylaşımı mal rejiminin tasfiyesi sonrasında gerçekleştirilir. Vefat eden eşin mal varlığı, yasal mirasçılar arasında miras hukuku kurallarına göre paylaştırılır.

Boşanma sürecinde mal paylaşımı için hukuki yardım gerekli midir?

Boşanma sürecinde mal paylaşımı teknik hukuki bilgi ve oldukça karmaşık hukuki süreçler içerir. Hak kaybı yaşamamak ve adil bir paylaşım sağlamak için hukuki yardım almak önemlidir. Uzman bir boşanma avukat, mal paylaşımı sürecinde haklarınızı koruyarak en iyi sonuca ulaşmanıza yardımcı olacaktır. Viridis Legal Partners olarak mal rejiminin sonlandırılması ve boşanma hukukundan doğan tüm sorunlarınızda sizlere destek sunmak için buradayız.