Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu (TCK 156) – Unsurlar, İcra Süreci ve Yargıtay Kararları

Bedelsiz senedi kullanma suçu ceza hukuku ile icra hukukunun kesiştiği özellikli bir suç tipi olarak karşımıza çıkar. Bedelsiz senedi kullanmakla suçlanıyorsanız veya bu suçlama nedeni ile hakkınızda gözaltı veya tutuklama tedbirlerinin uygulanması söz konusu ise mutlaka bir ceza avukatı desteğinden faydalanmanız gerekir. İstanbuldaki ceza hukuku avukatınız, Viridis Legal Partners olarak ceza yargılamasının tüm aşamalarında sizlerin yanındayız.

Türk Ceza Kanununun 156. maddesinde düzenlenen bedelsiz senedi kullanma suçu, borçlunun ödemesini yaptığı veya ortadan kaldırdığı bir senedin, kötü niyetli bir şekilde tekrar kullanılmasıyla işlenen bir suçtur. Ticari işlemler ve icra süreçlerinde sıklıkla karşılaşılan bu suç, hem suçlu hem de mağdur bakımından önemli hukuki sonuçlar doğurur. Bu rehber, bedelsiz senedi kullanma suçunun temel unsurlarını, cezalarını, icra sürecini ve borçlu haklarını detaylı şekilde açıklamaktadır. Yargıtay kararlarıyla desteklenen örneklerle, hukuki uygulamalara dair kapsamlı bir değerlendirme sunulmaktadır.

Bedelsiz Senet Nedir?

Senet, bir hukuki ilişkinin varlığını kanıtlayan, yazılı ve imzalı bir belgedir. Maddi hukuk açısından, borçlunun imzalayıp alacaklıya verdiği ve borcun varlığını ortaya koyan her türlü belge olarak tanımlanır. Senetlerin geçerli sayılabilmesi için üç temel unsuru taşıması gereklidir:

1. Hukuki İşlemin Bilgisi: Senet, belgelendirilmesi amaçlanan hukuki işlemin ayrıntılarını içermelidir.
2. Yazılı Biçimde Düzenleme: Senedin yazılı olarak hazırlanması gerekir; ancak el yazısıyla düzenlenmesi zorunlu değildir.
3. İmza veya Özel İşaret: Senette, düzenleyenin el yazısıyla atılmış bir imza bulunmalıdır. Güvenli elektronik imza da el yazısıyla atılan imzanın tüm hukuki sonuçlarını doğurur. Elektronik imza, imzalanmış veride değişiklik olup olmadığını tespit edebilen, güvenli bir yöntemdir.

Senet Türleri

Senetler, düzenleniş biçimleri ve ispat güçleri bakımından ikiye ayrılır:

Resmi Senetler

Resmi senetler, yetkili makam veya memurlar tarafından düzenlenir. Örnekler:

1. Noter Senetleri: Noter huzurunda düzenlenen belgeler.
2. Yabancı Ülkelerde Düzenlenen Belgeler: Türkiye’de resmi senet olarak kabul edilebilmesi için belgenin düzenlendiği ülkedeki yetkili makamlar veya Türk konsolosluğu tarafından onaylanması gerekir.
3. Resmi Kurum Belgeleri: Devlet daireleri tarafından hazırlanmış belgeler.

Adi Senetler

Adi senetler, resmi bir makamın katılımı olmadan düzenlenir. Geçerli olabilmesi için tarafların imzasını taşıması yeterlidir. Adi senet, kesin bir delil niteliğindedir. Ancak taraflardan biri, yazıyı veya imzayı inkâr ederse, bu durumda sahtelik iddiası gündeme gelir.

Bedelsiz Senet

Bedelsiz senet, borçlunun senette belirtilen tutarı ödemekten tamamen veya kısmen muaf olduğu, ya da ödeme yerine geçebilecek bir durumun ortaya çıktığı senettir. Bu durum, borcun sona erdiği veya borç talep edilemez hale geldiği anlamına gelir.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu Nedir?

Bedelsiz senedi kullanma suçu ve bu suç için öngörülen ceza 5237 sayılı Türk Ceza Kanunumuzun malvarlığına karşı suçlar bölümünde yer alan 156. Maddesinde düdüzenlenmişti.

Madde ile bedelsiz kalmış bir senedin kullanılması suç olarak tanımlanmış ve hapis ve adli para cezası ile yaptırıma bağlanmıştır. Bedelsiz senet kullanma suçu, bedeli ödenmiş veya ödenmesine gerek kalmamış olan senedin fail tarafından, yeniden ödenmeyi sağlamak amacıyla resmi makamlar önünde kullanılmasına yönelik fiiller cezalandırılmaktadır. Bedelsiz senedi kullanma suçunda, bedeli ödenmiş veya ödenmesine gerek kalmamış olan senet, yeniden ve haksız şekilde bir ödemeyi sağlamak amacıyla resmi makamlar önünde kullanılır. Bu durumda, senedin kullanımı suç teşkil eder ve cezalandırılır.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunun Unsurları

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunda Fail

Bu suçun faili, herhangi bir gerçek kişi olabilir. Ancak failin, senedin kısmen veya tamamen bedelsiz olduğunu bilerek kullanması gerekir. Fail, senedin lehtarı, senedi ciro yoluyla devralan kişi veya alacağın temliki yoluyla senedi elinde bulunduran kişi olabilir. Buna karşılık, senedin bedelini ödeyerek alacağı devralan ve sonrasında senedi kullanan kişi, suçun faili sayılmaz. Çünkü bu durumda senet, fail açısından bedelsiz hale gelmiş sayılmaz.

Eğer senet vekil veya temsilci aracılığıyla kullanılıyorsa, vekil ya da temsilci senedin bedelsiz olduğunu biliyorsa bu suçtan sorumlu tutulabilir. Ancak, senedin bedelsiz olduğunu bilmeyen vekil veya temsilcinin cezai sorumluluğu bulunmaz.

TCK’nın 167. maddesi uyarınca, suçun belirli kişiler aleyhine işlenmesi halinde ceza verilmez. Bu kişiler; haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden biri, üstsoy, altsoy, evlat edinen, evlatlık veya aynı konutta yaşayan kardeşlerdir. Ancak suç, haklarında ayrılık kararı verilmiş eşlerden biri, aynı konutta yaşamayan kardeşlerden biri ya da aynı konutta yaşayan amca, hala, teyze gibi yakın akrabalar aleyhine işlenirse suçun takibi şikâyete bağlıdır ve ceza yarı oranında indirilir.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunda Mağdur

Bedelsiz senedi kullanma suçunun mağduru, kısmen veya tamamen senet bedelini ödemiş olmasına rağmen senet üzerinden yeniden talepte bulunulan kişidir. Daha genel bir ifadeyle mağdur, senedin borçlusu ya da senedin kendisine karşı haksız şekilde kullanılan kişidir.

Mağdurun senedin ilk borçlusu olması gerekmez. Örneğin, borcun devredilmesi durumunda, hem borcu ödeyen kişi hem de senet aleyhine kullanılan yeni borçlu mağdur olabilir. Ancak, bu durum zincirleme suç hükümlerini değil, tek bir suçu oluşturur.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunun Konusu

Bedelsiz senedi kullanma suçunun konusu, kısmen ya da tamamen ödenmiş bir senedin yeniden işleme konulmasıdır. Bu suç, hem malvarlığını hem de ticari hayatta senetlere duyulan güveni korumayı amaçlar. Suçun maddi konusu, bedelsiz hale gelmiş senettir. Bedelsiz kalma hali; ödeme, ibra, hukuki ilişkinin sona ermesi, takas veya alım-satım gibi durumlarla ortaya çıkabilir.

Bu suç, sadece kambiyo senetleriyle sınırlı değildir; adi senetler de suçun konusu olabilir. Ancak senedin hukuki bir iddiaya dayanak oluşturacak nitelikte olması ve borçlunun aleyhine sonuç doğurması gereklidir.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunda Fiil

Suçun oluşması için failin, bedelsiz kalmış bir senedi kısmen veya tamamen ödenmemiş gibi göstererek tahsile koyması ya da devretmesi gerekir. Kısmen ödenmiş bir senedin tamamı ya da ödenmeyen kısmından fazla bir tutar için kullanılması da bu suçu oluşturur. Suç, senedin haksız bir şekilde tahsile konulmasıyla tamamlanır; mağdurun zarara uğraması veya failin bir fayda sağlaması aranmaz.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunun Manevi Unsuru

Bedelsiz senedi kullanma suçu, genel kastla işlenir. Failin, senedin bedelsiz olduğunu bilmesi ve buna rağmen isteyerek kullanması gerekir. Eğer fail, senedin bedelsiz olduğunu bilmiyorsa veya yanlışlıkla kullanmışsa suç oluşmaz.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunun Cezası

TCK’nın 156. Maddesi uyarınca bedelsiz senedi kullanma suçunu işleyen kişi, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ve adli para cezası ile cezalandırılır. Adli para cezası TCK’nın 52. Maddesine göre belirlenir ve alt sınırı 5 gün, üst sınırı ise 730 gün olarak öngörülmüştür.

Suç, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmiş olsa bile, bu durum TCK’da bir indirim nedeni olarak düzenlenmemiştir. Ancak, bu gibi hususlar TCK’nın 61. Maddesi uyarınca temel cezanın belirlenmesinde dikkate alınabilir.

TCK’nın 167. Maddesine göre, bu suçun belirli kişilere karşı işlenmesi durumunda cezada indirim yapılabilir veya ceza hiç uygulanmaz:

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunda Cezasızlık Durumu

Bedelsiz senedi kullanma suçu, aşağıdaki kişilere karşı işlenmişse ceza verilmez:

1. Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden biri,
2. Üstsoy veya altsoy,
3. Evlat edinen veya evlatlık,
4. Aynı konutta yaşayan kardeşler.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçunda Ceza İndirimi

Suç, şu kişilere karşı işlenmişse ceza yarısı oranında indirilir:

1. Haklarında ayrılık kararı verilmiş eşlerden biri,
2. Aynı konutta yaşamayan kardeşler,
3. Aynı konutta yaşayan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci dereceden kayın hısımları.

TCK’nın 62. Maddesi uyarınca, takdiri indirim nedenlerinin varlığı halinde cezanın altıda birine kadar indirilmesi mümkündür. Bu nedenler şunlardır:

1. Failin geçmişi,
2. Sosyal ilişkileri,
3. Suçtan sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları,
4. Cezanın failin geleceği üzerindeki etkisi.

Bu hususlar, failin lehine cezayı hafifletebilecek şekilde değerlendirilebilir.

Borçlu Hakları ve İtiraz Süreçleri

Bedelsiz senedi kullanma suçu, şikayete tabi suçlar arasında yer alır. Bu nedenle, mağdurun veya suçtan zarar gören kişinin şikayette bulunması gereklidir; aksi halde savcılık resen soruşturma başlatamaz. Şikayet süresi, mağdurun senedin fail tarafından kullanıldığını öğrendiği tarihten itibaren 6 aydır. Bu süre içinde şikayet hakkı kullanılmadığı takdirde, şikayet hakkı düşer.

Zamanaşımı hususu, Türk Ceza Kanunu’nun 66. Maddesinde düzenlenmiştir. TCK madde 66/1-e’ye göre, cezası 5 yıldan fazla olmayan hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Bedelsiz senedi kullanma suçu, uzlaşmaya tabi suçlar kapsamındadır. Uzlaşma, şikayetten vazgeçme anlamına gelmez; ancak tarafların anlaşması durumunda ceza yargılaması sona erer. Uzlaşma görüşmeleri, hem soruşturma hem de kovuşturma aşamalarında yapılabilir.

TCK’da yer alan etkin pişmanlık kurumu, suç işleyen kişinin zararları telafi ederek cezasında indirim yapılmasını sağlar. Ancak bedelsiz senedi kullanma suçu bakımından etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz.

Bu suçun yargılanmasında görevli mahkeme, asliye ceza mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, suçun işlendiği yer mahkemesidir.

Yargıtay Kararları ile Bedelsiz Senet Kullanma Suçu

Yargıtay 15. Ceza Dairesi 2017/32245 E. 2020/12825 K.

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu

TCK 156. Madde

Sanığın, … mahallesinde bulunan otel inşaatının çelik konstrüksiyon işini verdiği katılandan teminat olarak aldığı 2 adet 250.000 TL bedelli senetleri işin tamamlanmasına rağmen iade etmeyip Bakırköy 16. İcra Müdürlüğü’nde takibe koymak suretiyle atılı suçu işlediği iddia edilen olayda; sanık savunması, katılan beyanı, ilgili icra müdürlüğü ve icra mahkemesi dosyaları ile Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu’nun 24/03/1989 gün ve 1989/1 Esas, 1989/2 Karar sayılı içtihadı birlikte değerlendirildiğinde; suça konu senetlerin bedelsiz kaldığı ya da anlaşmaya aykırı olarak kullanıldığının yazılı delille ispatlanmasının zorunlu olduğu; ancak, katılanın bu kapsamda bir delil ibraz edemediği anlaşılmakla; sanık hakkında verilen beraat hükmünde bir isabetsizlik görülmemiştir.

Yargıtay 15. Ceza Dairesi 08/10/2019; 2019/5823-2019/9553

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu

TCK 156. Madde

Sanığın olay tarihinde, yurtdışında yaşayan katılanın kayınpederi olduğu ve 12.07.2007 tarihli genel vekaletname ile katılan adına iş yapabildiği, katılanın Önder … isimli emkalçıdan20.000TL nakit kalan 9000TL için 31/05/2008 vade tarih bono vermek sureti ile senet bir arsa satın aldığı, akabinde yurtdışına çıktığı, banka kayıtlarından anlaşıldığı üzere katılanın hesabına 4900 euroyu o günkü kur hesabına göre 9,163TL’yi yatırdığı, sanığın da bu parayı bankadan vekaletnamesine istinaden çekip Önder’e teslim ettiği, Önder’in ödemeyi alınca bedelsiz kalan davaya konu senedi sanığa teslim ettiği, sanığın bu senedi kızıyla boşanma aşamasına gelen katılan aleyhi- ne 2010 senesinde icraya koyduğu bu suretle bedelsiz senedi kullanma suçunu işlediği olayda, sanığın olay tarihi itibarı ile katılanın kayınpederi olduğunun nüfus kayıt örneğinden anlaşılması karşısında, nüfus kayıt örneğine göre, suç tarihinde sanığın, katılanın kayınpederi olduğunun anlaşılması karşısında, sanık hakkında, TCK’nın 167/1-b ve 5271 sayılı CMK’nin 223/4-b maddeleri kapsamında şahsi cezasızlık hükümleri gereğince, ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde mahkumiyetine hükmolunması

Bedelsiz Senet Kullanma Suçu ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Bedelsiz Senet Nedir?

Bedelsiz senet, üzerinde yazılı olan miktarın ödenmediği ya da borcun başka yollarla sona ermiş olmasına rağmen hukuka aykırı şekilde kullanılan senettir. Bu durum, senedin ticari işlevini kötüye kullanarak haksız kazanç sağlama amacı taşıyan bir eylemi ifade eder.

TCK 156 Kapsamında Hangi Cezalar Uygulanır?

Türk Ceza Kanunu’nun 156. Maddesine göre, bedelsiz senedi kullanma suçunu işleyen kişi:

6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası,

5 günden 730 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

Bu cezalar, suçun işleniş şekline, failin kişisel durumuna ve suçun sonuçlarına göre artırılıp azaltılabilir. Örneğin, aynı evde yaşayan aile bireylerine karşı işlenmesi durumunda ceza verilmeyebilir veya indirilebilir (TCK 167).

Şikayet Süresi Ne Kadardır?

Bedelsiz senedi kullanma suçu, şikayete tabi bir suçtur. Şikayet süresi:

Mağdurun, senedin fail tarafından kullanıldığını öğrendiği tarihten itibaren 6 aydır.

Şikayet yapılmadığı takdirde bu süre sonunda şikayet hakkı düşer.

Bedelsiz Senetle İlgili İcra Takibi Nasıl Yapılır?

Bedelsiz bir senedin icraya konulması şu şekilde gerçekleşir:

Takip Talebi: Alacaklı, senedi kullanarak icra dairesine başvurur ve kambiyo senetlerine özgü takip başlatır.

Ödeme Emri: İcra müdürlüğü, borçluya ödeme emri gönderir. Borçlu, 5 gün içinde senedin bedelsiz olduğunu ileri sürerek itiraz edebilir.

İtiraz Edilmezse: İtiraz yapılmazsa, icra işlemi kesinleşir ve alacaklı haciz yoluna başvurabilir.

Bedelsiz Senetle Karşı Karşıya Kalan Kişi Ne Yapmalı?

Bedelsiz senetle karşılaşan bir kişi şu adımları izlemelidir:

• İtiraz: Ödeme emrini aldıktan sonra, 5 gün içinde icra dairesine başvurarak senedin bedelsiz olduğunu kanıtlayan belgelerle itiraz etmelidir.
• Menfi Tespit Davası: Borçlu olmadığını mahkeme nezdinde tespit ettirmek için menfi tespit davası açabilir.
• Savcılığa Başvuru: Senedi haksız şekilde kullanan kişi hakkında suç duyurusunda bulunarak TCK 156 kapsamında yargılama talep edebilir.
• Tazminat Talebi: Haksız icra nedeniyle uğradığı zararları, zarar verenden tazmin edebilir.